Seo Gà

Seo Gà tên đồng nghĩa :Pterìs serruỉata L. f.

tên khác :Phượng vĩ thảo, cò luồng.

Tên nước ngoài :Spider brake (Anh).

Họ :Seo gà (Pteriđaceae).

Mô Tả

Cây thảo, cao 20 - 40 cm, có thể hơn. Thân rỗ nhỏ, ngắn, mọc bò. Lá mọc thẳng tù thân rễ, xẻ sâu hình lông chim hai lần, nhẩn, gân lá rõ, có 2 loại: lá không sinh sản ngắn, màu lục nhạt hơi vàng, các thùy to nhỏ không đều mọc đối nhau, mép hơi khía răng, có đầu tròn, riêng thùy tận cùng thuôn dài thành mũi nhọn; lá sinh sản dài, màu đem sẫm gồm các thùy hình dải thuôn uốn éo, mọc đối, đẩu nhọn hoắt, mép lá gập lại mang túi bào tử dày đặc ở trong; cuống lá rất dài, màu nâu nhạt ở gốc, hơi vàng ở phía trên. Bào tử hình bốn cạnh, hơi tròn, màu vàng nhạt, có nhiều u sần nhỏ. Mùa sinh sản: tháng 5-10.

Phân bố, sinh thái

Pteris L. là một chi lớn, phân bố khắp các vùng nhiệt đói và cận nhiệt đới, trừ khu vực Địa Trung Hải. Seo gà có nguồn gốc ở Trung Quốc và Nhật Bản. Ở Ân Độ, chỉ thấy cây mọc hoang ở phía tây Himalaya; trước kia người Ân Độ đã từng nhập cây seo gà vê trồng làm cảnh. Cây có vùng phân bố tự nhiên khắp khu vực Đông và Đông Bắc Á. Ở Việt Nam, seo gà mọc nhiều ở các tỉnh vùng núi, trung du và đôi khi cả ở vùng đồng bằng phía bắc. Seo gà là cây có sức sống dai, có thể tồn tại ở những nơi đất đồi cằn cỗi và nơi có lượng chất mùn cao ở các hốc núi đá vôi.

Cây chịu bóng và thường mọc thành đám, do các khóm có khả năng đẻ nhánh khỏe.

Bộ phận dùng

Toàn cày, thu hái quanh năm, phơi khô.

Tác dụng dược lý

Tác dụng chống gây đột biến: Bằng phương pháp nghiên cứu dùng hệ Salmonella và microsom, đã dùng các chất gây đột biến là acid picrolonic và benzopyren. Cao seo gà chiết bằng cách sắc với nước có kết quả ức chế mạnh sự gây đột biến do acid picrolonic và có tác dụng yếu hơn đối với benzopyren.

Tính vị, công năng

Toàn cây seo gà có vị ngọt nhạt, hơi đắng tính lạnh, có tác dụng thanh nhiệt, lương huyết, lợi thấp chỉ lỵ. Rễ có vị ngọt, đắng, hơi tê, mùi thơm hắc.

Công dụng

Toàn cây seo gà được dùng chữa kiết lỵ mạn tính, lỵ trực khuẩn, viêm ruột, viêm đường tiết niệu vicm hong, viêm tuyến nước bọt, sưng vú, mun nhot lở ngứa, bệnh ngoài da. Ngày 12 - 24g, có thể đùng đến 40g sắc uống hoặc ngâm rượu uống. Nước sắc lá seo gà có tác dụng chữa bỏng.

Bài thuốc có seo gà

1. Chữa kiết lỵ: Seo gà (toàn cây), dây mơ lông, rễ cỏ tranh, rễ phèn đen, mỗi vị 20g; gừng sống 3 lát. sắc uống làm 2-3 lần trong ngày, vào lúc đói (Nam dược thần hiệu). Có thể dùng seo gà 30g, vỏ sắn thuyền 12g, cám gạo rang vàng 6g hoặc đậu đen rang cháy 20g. sắc uống. Hoặc rễ seo gà 24g, lá chè tươi lOOg. sắc uống làm 3 lần trong ngày.

2. Chữa lở loét, bệnh ngoài da: Toàn cây seo gà đốt thành than, tán bột, trộn với dầu vừng rồi bôi. Có thể dùng cây tươi giã đắp.