Hoa Chùm Ớt

Pyrostegia ignea (Ker - Gawl.) Miers

Tên đồng nghĩa: Bigiumia venusta Ker - Gawl

Tên khác: Hoa rạng đông.

Họ: Chùm ớt (Bignoniaceae).

Mô tả

         Dây leo, dài hàng mét. Thân mãnh có tua cuốn. Lá kép mọc đối gồm 2 - 3 lá chét hình trứng, gốc tròn, đầu thuôn nhọn, lá chét giữa thường biến thành hình chỉ, hai mặt nhẵn; cuống có lông.

        Cụm hoa mọc ở ngọn thành chuỳ; hoa màu vàng da cam mọc rủ xuống như chùm ớt; đài hình chuông, có răng nhỏ có lông; tràng hợp thành ông dài, hẹp, hơi cong, cánh hoa thường gập xuống; bầu có 2 ô.

      Quả nang dài và nhỏ.

      Mùa hoa quả: tháng 1 - 4.

Phân bổ, sinh thái

     Chi Pyrostegia Presl. chỉ có 1 loài ở Việt Nam là cây hoa chùm ớt. Đó cũng là cây được nhập trồng nguồn gốc nguyên thuỷ của loài này ở vùng Nam Mỹ (Braxin, Paragoay, Bolivia) (Võ Văn Chi 1997)- Cây được trồng chủ yếu ở các tỉnh phía Nam để làm cảnh và chỉ xuất hiện ở miền Bắc, từ sau 1975.

     Hoa chùm ớt là cây ưa sáng, có thể mọc được trên nhiều loại đất; cây trồng phải có giàn, hoặc giá thể leo. Cây ra hoa rất nhiều vào mùa khô (ở miền Nam), hiện chưa quan sát thấy quả. Cây hoa chùm ớt có khả năng tái sinh dinh dưỡng khoẻ từ phần thân, cành còn lại sau khi cắt, hoặc từ các đoạn thân cành đem giâm xuống đất. Giâm cành và vít cành là phương thức tạo cây giống cho trồng trọt hiện nay.

Bộ phận dùng

      Toàn cây.

Tác dụng dược lý

      Tác dụng kiểu vitamin A: Màu vàng và vàng cam của cánh hoa cây hoa chùm ớt không phải là do 3 - deoxyanthocyan mà là do carotenoid (Horborme I.B, 1967, Phytochemistry, Voi 6, No 12: 1643 - 1651). Trong cơ thể, carotenoid sẽ chuyển hoá thành vitamin A cần thiết cho sự phát triển của cơ thể, tham gia vào sự tạo ra các mô, da, niêm mạc, cũng như võng mạc mắt, làm tăng sức đề kháng của cơ thế chống nhiễm khuẩn.

Tính vị, công năng

      Hoa chùm ớt có vị ngọt, tính bình, có tác dụng thanh nhiệt, lợi hầu, nhuận phế, chỉ khái. Thân, lá có vị đắng hơi chát, tính bình, có tác dụng thanh nhiệt, lợi hầu.

Công dụng

       Hoa chùm ớt được dùng để phá kết hạch ở phổi, chữa ho, họng sưng đau. Liều dùng 15 - 30g sắc uóng. Hoa có thể tán thành bột, mỗi lần uống 3g, ngày 2-3 lần.

      Ở Vân Nam (Trung Quốc), hoa chùm ớt được dùng trị lao phổi, ho, hầu họng sưng đau, viêm nhánh khí quản, viên gan.